خلع ید در لغت به معنی از میان بردن دست است. در اصطلاح حقوقی و قانونی نیز خلع ید دعوایست که بر اساس آن مالک یک مال غیر منقول مانند خانه، زمین، آپارتمان یا مغازه و امثال آن، علیه غاصب یا متصرف غیر قانونی مطرح می نماید تا ملک را از تصرف وی خارج نماید. نکته بسیار مهم آنست که دعوای خلع ید صرفا توسط مالک رسمی ملک قابل طرح است.
این دعوا علیه متصرف یا غاصبی مطرح می‌گردد که هیچگونه مبنای قراردادی بین تصرف متصرف یا همان غاصب با مالک وجود ندارد و مالک در این صورت بایستی علاوه بر غیرقانونی بودن تصرف متصرف، مالکيت خود را نیز در دادگاه اثبات نماید.
این دعوا زمانی مطرح می‌گردد که مال غیر منقولی مشاع بین چند نفر باشد و یکی از شرکا آنرا تصرف کرده باشد که در این صورت هر یک از شرکا می تواند تقاضای خلع ید شریک متصرف را دادگاه بنماید. یکی از بیشترین موارد طرح دعوای خلع ید مشاعی زمانیست که ملکی ورثه ای تحت تصرف یکی از وراث قرار می گیرد که در این حالت هر یک از وراث می تواند خلع ید مشاعی متصرف را از دادگاه تقاضا کند.
۱. مال مورد تصرف یا غصب باید غیرمنقول باشد. (مانند: خانه،زمین،مغازه و ...)
۲. تصرف باید بدون اجازه یا قرارداد با مالک و بصورت غيرقانونی و عدوانی باشد. بطور مثال علیه مستاجر نمی توان دعوای خلع ید مطرح کرد، چرا که مبنای تصرف مستاجر قرارداد اجاره است و علیه وی باید دعوای تخلیه مطرح نمود.
۳. متصرف بر مال غیرمنقول تسلط و سلطه داشته و به بیان ساده ملک در دست متصرف باشد، لذا چنانچه متصرف تصرف واقعی و مستمر بر ملک نداشته باشد، نمی توان علیه او دعوای خلع ید مطرح نمود.
۴. مالکیت مالک باید بموجب سند رسمی باشد و کسی که مالکیت رسمی نداشته باشد نمی تواند دعوای خلع ید مطرح نماید.