چنانچه در معامله شرط شود در صورت عدم پرداخت وجه چک در موعد مقرر معامله فسخ شده محسوب می شود؛ درصورتی که در موعد مندرج در چک معادل آن وجه در حساب صادرکننده باشد اما در روز ارائه چک به بانک چک به جهت کسر موجودی با گواهی عدم پرداخت مواجه شود شرط فاسخ محقق نشده است چراکه در تاریخ مقرر در چک معادل آن وجه در بانک موجود بوده است.

خانم م.ح. دادخواستی به طرفیت آقای م.ح. به خواسته 1- انفساخ عقد بیع موضوع مبایعه نامه 31637 مورخ 18/12/90 مقوم به 010/000/50 ریال 2- الزام خوانده به استرداد مبیع مقوم به 010/000/50 ریال و... تقدیم محاکم عمومی همدان نموده و توضیح داده طبق مبایعه نامه مورخ 18/12/90 اقدام به انعقاد بیع با خوانده در خصوص سه دانگ از شش دانگ مشاع از یک قطعه زمین به مساحت 42/120 مترمربع به پلاک ثبتی شماره... . واقع در بخش یک همدان در قبال 000/000/200/2 ریال نموده ام. در مبایعه نامه مقرر گردیده ثمن معامله طی چند فقره چک تادیه گردد و به موجب شرط ضمن عقد مندرج در مبایعه نامه شرط گردید «درصورتی که هر فقره از چک ها وصول نگردد این قرارداد به خودی به خود فسخ گردیده و ملک در اختیار فروشنده می باشد»; مع الاسف چک شماره 40/714148/1316 مورخ 25/2/91 به مبلغ 000/000/190 تومان عهده بانک م. به دلیل فقدان موجودی منجر به گواهی عدم پرداخت شده و وجه آن تادیه نگردید. لذا شرط ضمن عقد تحقق یافته و موجب فسخ خودبه خود و انفساخ عقد بیع گردیده است و درخواست طبق خواسته دارم. شعبه 4 دادگاه عمومی همدان پس از دستور تعیین وقت و دعوت متداعیین دادگاه با حضور وکیل خواهان و شخص خوانده تشکیل دادگاه پس از استماع اظهارات وکیل خواهان و ثبت لایحه تقدیمی وی و همچنین دفاعیات خوانده در پایان جلسه دستور استعلام وضعیتی ثبتی ملک صادر که پس از وصول پاسخ اداره ثبت ختم رسیدگی را اعلام و طی دادنامه 00400796 مورخ 20/9/92 این چنین مبادرت به صدور حکم نموده است «... . نظر به مجموع اوراق و محتویات و صرف نظر از وصول وجه چک موصوف توسط وکیل خواهان (همسر وی) در مورخ 5/6/91 از بانک محال علیه و سپس توافق وکیل مذکور (همسر خواهان بنام آقای ع.ی.) در همان تاریخ با خوانده جهت اعلام رضایت نسبت به همدیگر در دادگستری همدان (که البته وکیل خواهان در جلسه دادگاه مدعی عزل وکیل موصوف نگردیده) چون برخلاف آنچه خواهان در دادخواست مطروحه در مورد شرط ضمن عقد قید نموده باملاحظه قرارداد مشخص می گردد شرط مذکور بدین نحو قید گردیده «درصورتی که هر فقره از چک ها در موعد مقرر وصول نگردد این قرارداد به خودی خود فسخ گردیده و ملک در اختیار فروشنده می باشد»; که دادگاه با بررسی مدارک ارایه شده از سوی خوانده به ویژه گواهی شماره 36-2588 مورخ 28/2/91 صادره از بانک محال علیه و صورتحساب صادره از همان بانک ملاحظه می نماید در «موعد مقرر»; یعنی تاریخ قیدشده در روی چک (25/2/91) وجه چک موصوف در بانک تادیه گردیده بود لکن خواهان جهت وصول آن مراجعه ای ننموده است بنابراین شرط قیدشده در قرارداد با عدم مراجعه خواهان به بانک در موعد مقرر منتفی گردیده و دیگر قابل استناد از جانب خواهان نمی باشد بنابراین دادگاه دفاعیات خوانده را موجه ندانسته و با عنایت به اصل لزوم قراردادها دیگر حقی برای خواهان متصور ندانسته و با استناد ماده 197 آیین دادرسی مدنی حکم به بی حقی خواهان در دعوی مطروحه صادرواعلام می گردد.. . وکیل خواهان ظرف مهلت مقرر پس از اتمام مدت تجدیدنظرخواهی دادخواست فرجامی تقدیم که پس از طی تشریفات قانونی پرونده به دیوان عالی کشور ارسال و به این شعبه ارجاع شده است دادخواست فرجامی و لایحه دفاعیه فرجام خوانده به هنگام شور قرایت خواهد شد.
به تاریخ بالا هییت شعبه تشکیل پس از قرایت گزارش عضو ممیز و اوراق پرونده مشاوره انجام چنین رای می دهد.

یراد موجه و موثری بر دادنامه فرجام خواسته به شماره 00400796 مورخ 20/9/92 شعبه 4 دادگاه عمومی همدان که موجبات نقض آن را فراهم آورد به عمل نیامده است و نظر به اینکه رای مطابق قانون و دلایل موجود در پرونده صادر گردیده مستندا به ماده 370 قانون آیین دادرسی مدنی با رد فرجام خواهی رای مذکور ابرام و پرونده اعاده می شود.
رییس شعبه 18 دیوان عالی کشورـ مستشار
احمدی ـ شمس