ورود دادگاه رسیدگی کننده به اعتراض شخص ثالث اعم از بدوی یا تجدیدنظر به صلاحیت محلی دادگاه صادرکننده رای مورد اعتراض شخص ثالث به لحاظ مختومه بودن موضوع موقعیت قانونی ندارد و موردی برای اظهارنظر و تصمیم در مورد صلاحیت محلی دادگاه صادرکننده رای مورد اعتراض ثالث در دادگاه بدوی یا تجدیدنظر رسیدگی کننده به اعتراض ثالث وجود ندارد.

بدوا در تاریخ 14/9/89 خانم ن.س. مقیم سمنان دادخواستی به طرفیت خانم ر.پ. مقیم تهران به عنوان وراث شهید خ.ک. به خواسته صدور حکم بر اثبات زوجیت فی مابین خواهان و شهید خ.ک. به شعبه 2 دادگاه حقوقی سمنان تقدیم نموده که دادگاه به موجب رای شماره 1290ـ89 مورخ 27/9/89 به اعتبار محل اقامت خوانده در حوزه قضایی تهران قرار عدم صلاحیت خود را به شایستگی محاکم عمومی تهران صادر نموده و پس از وصول پرونده به دادگستری تهران و ثبت آن در شعبه 286 دادگاه عمومی خانواده با تعیین وقت از طرفین دعوت به رسیدگی به عمل آمد. در جلسه دادرسی مورخ 13/4/90 که با حضور طرفین دعوی تشکیل گردیده دادگاه اظهارات و مدافعات طرفین را استماع و در صورت مجلس منعکس و پس از استماع گواهی گواهان خواهان سرانجام به موجب دادنامه شماره 695ـ91 مورخ 13/4/91 حکم بر اثبات زوجیت دایم خواهان با شهید خ.ک. از تاریخ 9/7/60 لغایت 1/1/61 صادر نموده است. رای صادره به طرفین ابلاغ شد. اعتراضی نسبت به آن در پرونده مشهود نیست و حسب گواهی پیوست پرونده به لحاظ عدم اعتراض نسبت به آن قطعیت رسیده است. سپس درتاریخ 16/9/90 بنیاد شهید دادخواستی به عنوان اعتراض شخص ثالث به طرفیت طرفین دادنامه مذکور تقدیم و تقاضای ابطال دادنامه فوق الذکر را نموده است. دادخواست مطروحه در شعبه 286 دادگاه عمومی خانواده تهران ثبت و با تعیین وقت از طرفین دعوت به رسیدگی به عمل آمد. در جلسه دادرسی مورخ 29/11/90 که با حضور نماینده قضایی خواهان و نیز خواندگان تشکیل گردیده دادگاه اظهارات و مدافعات طرفین را استماع و در صورت مجلس منعکس و سرانجام به موجب دادنامه شماره 1886 مورخ 2/12/90 حکم بر بطلان دعوی خواهان صادر نموده است که پس از ابلاغ رای صادره بنیاد شهید نسبت به آن تجدیدنظرخواهی نموده که پس از انجام تشریفات قانونی شعبه 2 دادگاه تجدیدنظر استان تهران وارد رسیدگی شده و پس از تشکیل جلسه دادرسی و استماع اظهارات نماینده حقوقی تجدیدنظرخواه و احد از تجدیدنظرخواندگان به نام خانم ن.س. سرانجام به موجب دادنامه شماره 1355ـ91 مورخ 23/7/91 با استدلال اینکه طرح دعاوی به طرفین خواندگان باید وفق مقررات قانونی مربوط به موضوع خواسته باشد ملاحظه می شود که طرح دعوی مربوط به اثبات زوجیت مطابق مقررات قانونی نبوده زیرا خانم ر.پ. ساکن آزاد شهر گلستان و اقامتگاه وی نیز در همان شهرستان است. لذا حضور نامبرده در تهران (در منزل دخترش) صلاحیت این دادگاه را بر رسیدگی به دعوی مربوطه به اثبات زوجیت فراهم نمی نماید؛ چه اینکه در حال حاضر نیز در استان اصفهان است. لذا با توجه به اهمیت موضوع دعوی مطروحه مربوط به اثبات زوجیت و دعوی اعتراض ثالث دادگاه با رعایت ماده 11 قانون آیین دادرسی مدنی و با استناد ماده 352 قانون یادشده اقدام به نقض دادنامه های شماره 900695 و 9001886 و با لحاظ اعتبار صلاحیت محاکم آزادشهر استان گلستان به عنوان مرجع صالح پرونده امر در اجرای مواد دادرسی یادشده جهت رسیدگی ارسال می گردد. پس از وصول پرونده به دادگستری شهرستان آزادشهر و ثبت آن در شعبه اول دادگاه عمومی خانواده دادگاه به موجب رای شماره 1107ـ91 مورخ 11/10/91 با اعلام اینکه در تمام مراحل رسیدگی آدرس خواندگان در دادخواست منعکس و تهران اعلام شده است و حسب ماده 26 قانون آیین دادرسی مدنی مناط صلاحیت تاریخ تقدیم دادخواست و در پرونده حاضر اصحاب دعوی در طی جلسات متعدد رسیدگی و به ویژه در جلسه اول دادرسی که زمان رسیدگی به ایرادات و از جمله ایراد صلاحیت است خواندگان هیچ اعتراضی به صلاحیت دادگاه مطرح نکرده اند و صرف اینکه در مقام تجدیدنظرخواهی خانم ر.پ. آدرس خود را شهرستان آزادشهر اعلام نماید آن هم در مرحله تجدیدنظر به نظر این دادگاه صلاحیت برای دادگاه آزادشهر ایجاد نمی کند. ضمن اینکه با مراجعه به محتویات پرونده و اظهارات مشارالیها چنین اظهاراتی از وی در هیچ جای پرونده درج نشده است و وی تنها محل عقد خود را آزادشهر ذکر کرده است و در مورد دعوی اثبات زوجیت مبرهن است که محل وقوع عقد تعیین کننده صلاحیت دادگاه رسیدگی کننده نمی باشد و موضوع دعوی خواهان و اعتراض ثالث منصرف از ماده 13 قانون آیین دادرسی مدنی می باشد. لذا دادگاه با نفی صلاحیت خود مستندا به ماده 11 قانون آیین دادرسی مدنی قرار عدم صلاحیت خویش را به صلاحیت محاکم عمومی خانواده تهران صادر و سپس به لحاظ حدوث اختلاف در صلاحیت پرونده را به دیوان عالی کشور ارسال و پس از وصول جهت حل اختلاف به این شعبه ارجاع گردیده است.

محتویات پرونده حاکیست که بدوا خانم ن.س. به طرفیت خانم ر.پ. مقیم تهران به عنوان وراث شهید خ.ک. دادخواستی به خواسته اثبات زوجیت فی مابین خواهان و شهید مذکور تقدیم نموده که شعبه 286 دادگاه عمومی خانواده تهران به دعوی مطروحه ماهیتا رسیدگی و سرانجام به موجب دادنامه شماره 695/91 مورخ 13/4/91 حکم بر اثبات زوجیت دایم بین خواهان با شهید یادشده صادر نموده و رای صادره هم به لحاظ عدم اعتراض قطعیت یافته است و سپس بنیاد شهید به طرفیت طرفین دعوی فوق الاشعار دادخواستی به عنوان اعتراض شخص ثالث تقدیم و ابطال دادنامه قطعیت یافته مرقوم در فوق را خواستار شده است. دادخواست اخیر در شعبه 286 دادگاه عمومی خانواده تهران به عنوان دادگاه صادرکننده رای قطعی ثبت و دادگاه پس از رسیدگی ماهوی به اعتراض ثالث مطروحه سرانجام به موجب دادنامه شماره 1886 مورخ 2/12/90 حکم بر بطلان دعوی معترض ثالث صادر نموده است. رای صادره مورد تجدیدنظرخواهی معترض ثالث قرارگرفته و شعبه 2 دادگاه تجدید نظر استان تهران در مقام رسیدگی به تجدیدنظرخواهی مطروحه به موجب دادنامه شماره 1355ـ91 مورخ 23/7/91 و با استدلال منعکس در آن و به لحاظ اینکه در دعوی اثبات زوجیت خوانده دعوی مقیم شهرستان آزادشهر در استان گلستان بوده و رسیدگی به این دعوی در صلاحیت دادگاه عمومی آزادشهر بوده است ضمن نقض دادنامه تجدیدنظرخواسته و دادنامه مورد اعتراض شخص ثالث به شماره های فوق الذکر پرونده را جهت اقدام قانونی به محاکم عمومی شهرستان آزادشهر ارسال نموده؛ و متعاقبا شعبه اول دادگاه عمومی خانواده آزادشهر هم به موجب دادنامه شماره 1107ـ91 مورخ 11/10/91 با استدلال منعکس در آن و به جهت اینکه محل اقامت خوانده در دادخواست تقدیمی درحوزه قضایی تهران اعلام شده و ایرادی هم به صلاحیت دادگاه به عمل نیامده و خوانده در هیچ یک از جلسات دادرسی محل اقامت خود را آزادشهر اعلام ننموده است و محل وقوع عقد نکاح هم موجد صلاحیت دادگاه نمی باشد لذا خود را صالح به رسیدگی ندانسته و با استناد ماده 11 قانون آیین دادرسی مدنی قرار عدم صلاحیت خود را به شایستگی محاکم عمومی خانواده تهران صادر نموده است. دعوی اصلی اثبات زوجیت قبلا مورد رسیدگی ماهیتی و صدور حکم قرار گرفته و رای صادره هم به قطعیت رسیده و امری مختومه محسوب می گردد و اساسا هم این دعوی با توجه اقامتگاه خوانده که در دادخواست تقدیمی در حوزه قضایی تهران اعلام شده و خوانده دعوی با وجود حضور در جلسه دادرسی و دفاع در قبال دعوی مطروحه اعتراضی نسبت به اقامتگاه معینه خود در دادخواست تقدیمی و نیز ایرادی به صلاحیت دادگاه ننموده و رسیدگی به این دعوی هم با توجه به عنوان خواسته آن طبق قاعده عمومی مقرر در صدر ماده 11 قانون آیین دادرسی مدنی در صلاحیت دادگاه عمومی خانواده تهران بوده است. موضوع پرونده حاضر اعتراض شخص ثالث نسبت به رای قطعی صادره در دعوی اصلی بوده و رسیدگی به این اعتراض هم طبق ماده 420 قانون آیین دادرسی مدنی در صلاحیت همان دادگاه صادرکننده رای قطعی می باشد و دادگاه مکلف است که به اعتراض شخص ثالث مطروحه ماهیتا رسیدگی و نفیا و یا اثباتا انشاء رای نماید و ورود دادگاه رسیدگی کننده به اعتراض شخص ثالث اعم از بدوی یا تجدیدنظر به صلاحیت محلی دادگاه صادرکننده رای مورد اعتراض شخص ثالث به لحاظ مختومه بودن امر موقعیت قانونی ندارد. از این رو اقدام شعبه 2 محترم دادگاه تجدیدنظر استان تهران که درمقام تجدیدنظرخواهی نسبت به رای صادره در خصوص اعتراض شخص ثالث مطروحه وارد رسیدگی شده به نقض رای تجدیدنظرخواسته و همچنین نقض رای مورد اعتراض شخص ثالث به جهت اینکه رسیدگی به دعوی اصلی در صلاحیت محلی دادگاه عمومی تهران نبوده خلاف موازین و مقررات قانون آیین دادرسی مدنی بوده و مخدوش می باشد؛ و به هر تقدیر چون در موقعیت فعلی که اعتراض شخص ثالث نسبت به رای قطعی صادره مطرح رسیدگی بوده ورود به صلاحیت دادگاه صادرکننده رای قطعی مورد اعتراض شخص ثالث موقعیت قانونی نداشته و موضوع مفروغ عنه می باشد و رسیدگی به اعتراض ثالث مطروحه هم قانونا درصلاحیت همان دادگاه صادرکننده رای قطعی بوده که چون دادگاه صادرکننده رای قطعی مورد اعتراض شخص ثالث شعبه 286 دادگاه خانواده تهران می باشد؛ لذا رسیدگی به اعتراض شخص ثالث مطروحه در صلاحیت دادگاه مزبور خواهد بود. فلذا دراجرای تبصره ماده 27 قانون آیین دادرسی مدنی ضمن تایید نتیجه رای شماره 1107ـ11/10/91 شعبه اول دادگاه عمومی خانواده آزادشهر و نقض رای شماره 1355ـ23/7/91 شعبه 2 دادگاه تجدیدنظر استان تهران و تایید صلاحیت دادگاه عمومی خانواده تهران در رسیدگی به اعتراض شخص ثالث مطروحه فی مابین محاکم مرقوم حل اختلاف می گردد و مقرر می دارد پرونده از موجودی کسر و به مرجع ذی ربط اعاده گردد.
رییس شعبه 8 دیوان عالی کشور ـ مستشاران
عباسیان ـ ناصح ـ اللهیاری