شخص (الف) مطابق سند عادی که در دست شخص (ب) است مبلغ ده میلیون ریال به شخص (ب) بدهکار است. (الف) مبلغ ده میلیون ریال از شخص (ج) طلب دارد و در قبال آن یک فقره چک حامل ده میلیون ریالی در دست دارد. در صورتی که (الف) چک حامل مذکور را در قبال بدهی خود به شخص (ب) از طریق ظهرنویسی یا بدون ظهرنویسی منتقل کند و سند عادی خود را از او مستـرد نکند آیا (ب) می تواند به استناد همان سند عادی سابق علیه (الف) اقامه دعوا کند یا این که صرفا باید به استناد چک اقامه دعوا کند در صورت اخیر تکلیف دعوای اقامه شده به استناد سند عادی غیرتجاری چیست؟

نشست قضایی (5): نظر منتسب به اکثریت مورد تایید گروه است زیرا شخص (الف) یعنی بدهکار با شخص (ب) توافق کرده که علاوه بر سفته مورد استناد طلبکار امکان وصول طلب خود را از صادر کننده چک نیز داشته باشد و مطالبه طلب با استفاده از هر یک از مدارک یاد شده به اختیار طلبکار گذاشته شده است.

اولا: باید به قصد طرفین در صدور یا انتقال چک به جای سند عادی یا در کنار سند عادی توجه شود و مشخص شود که آیا قصد طرفین جابه جایی سند تجاری به جای سند دیگر است یا این که چک برای تضمین سند عادی اصدار یافته است. ثانیا: شرایط تبدیل تعهد در قضیه مطروحه وجود ندارد زیرا تبدیل تعهد یا به اعتبار تبدیل داین است یا به اعتبار تبدیل مدیون یا خود دین و در شرایطی تبدیل منشا دین صورت می گیرد. در سوال مطروحه هیچ یک از انواع تبدیل تعهد محقق نشده است و اگرچه تبدیل تعهد به اعتبار مدیون در ابتدا به ذهن متبادر می شود با توجه به لزوم رضایت و قصد مدیون جدید در قبال طلبکار در این نوع تبدیل تعهد و فقد آن در سوال مطروحه آن نیز منتفی است. مضافا این که به لحاظ عدم قبول محال الیه شرایط تحقق عقد حواله و نقل ذمه به ذمه نیز وجود ندارد. بنابراین در صورتی که با لحاظ قصد طرفین بقای سند عادی بعد از تحویل چک در تصرف داین از باب امانت یا سند ابطال شده نباشد چک را باید صرفا جهت تضمین پرداخت دین موضوع سند عادی تلقی کرد و رد دعوای خواهان که به استناد سند عادی اقامه دعوا کرده است فاقد وجاهت قانونی است.

نظر به این که طلبکار چک متعلق به شخص ثالث را قبول کرده و چک جانشین سند عادی فیمابین طرفین شده و در حقیقت تبدیل تعهد صورت گرفته است و حتی در فرض عدم تحقق تبدیل تعهد نیز حواله صورت گرفته که در نتیجه آن دین از ذمه مدیون سند عادی به ذمه مدیون چک منتقل شده است موقعیتی برای طرح دعوا به استناد سند عادی باقی نمانده است و دارنده چک فقط در حدود مقررات راجع به ظهرنویسی یا ضمانت در خصوص سند تجاری چک می تواند به صادر کننده یا انتقال دهنده آن مراجعه کند.