اکراه به خودکشی در قوانین جاری کشور مستوجب چه مجازاتی است؟

با توجه به ماده 379 قانون مجازات اسلامی اکراه به قتل که موجب جنایت بر اکراه شونده گردد مستوجب قصاص خواهد بود که البته در بیان فقهاء آمده اکراه مزبور باید شدید و غیرقابل تحمل باشد.

با توجه به اینکه قانون گذار در ماده 375 قانون مجازات اسلامی حکم اکراه در قتل و در ماده 377 حکم اکراه در جنایت را بیان نموده است لذا دلیلی نداشته که مجددا در ماده 379 بحث اکراه را تکرار نماید مگر اینکه بگوییم ماده 379 قانون مجازات اسلامی یک نوآوری در خصوص بیان مساله اکراه در خودکشی می باشد. به طوری که این ماده صراحتا در خصوص «اکراه دیگری به رفتاری که موجب جنایت بر اکراه شونده شود» تعیین تکلیف نموده و مجازات قصاص را برای اکراه کننده در نظر گرفته است لذا موضوع سوال را هم که اکراه موجب خودکشی شده است در بر می گیرد و بر این اساس «مکره» باید قصاص گردد و این از باب اقوی بودن سبب از مباشر است؛ چراکه ماده 379 مطلق «رفتار» و «جنایت» را آورده است. لازم به ذکر است که در خصوص اکراه به قتل دیگری از آن جا که ترجیح نفس دیگر بر نفس خود قابل پذیرش نیست لذا اکراه در قتل پذیرفته نیست و اکراه شونده قصاص می شود ولی در اکراه به خودکشی بر اثر اکراه فرد خودش را می کشد و نفس دیگری را بر خود ترجیح نمی دهد بلکه بر اثر اکراه شدید ناچار به قتل نفس خود می گردد به طوری که دیده شده در بعضی از موارد مکره نوع قتل را به اختیار مکره می گذارد و او می بایست اجبارا یک نوع را انتخاب نماید و در نتیجه به طور مثال برای رهایی از قتل سخت تر از قبیل مثله شدن خودکشی با قرص یا سم و.. . را انتخاب می کند به این امید که درد کمتری را تحمل نماید و یا نجات یابد؛ البته باید در نظر داشت که اکراه در خودکشی باید شدید و غیرقابل تحمل باشد مثلا ناشی از شکنجه و یا تهدید غیرقابل تحمل باشد. نظر اقلیت فقها نیز موید این موضوع است و به نظر می رسد که قانونگذار در تدوین ماده 379 از نظر این دسته از فقها تبعیت نموده است.

ماده 375 قانون مجازات اسلامی ناظر به «اکراه در قتل» می باشد و همان طور که در اکراه در قتل اعلام شده که مرتکب قصاص می شود و اکراه کننده به حبس ابد محکوم می شود و اکراه در قتل را نپذیرفته است لذا اکراه در خودکشی هم که نوعی قتل (قتل نفس) محسوب می شود را دربر می گیرد. بنابراین موضوع سوال شامل ماده 375 می گردد و بدین جهت ماده 379 قانون مجازات اسلامی را می توان صرفا ناظر به اکراه دیگری به سایر جنایات مادون نفس بر خودش دانست؛ چراکه اکراه کننده اکراه شونده را به «سلب حیات» (قتل) تهدید می کند و خطری بزرگتر از سلب حیات وجود ندارد لذا به استناد ماده 375اکراه محقق نمی شود و مکره به عنوان تعزیر به حبس ابد محکوم و برای مکره نیز دیه ای متصور نمی باشد. نظریه اکثر فقها هم موید این نظر است که فقها اکراه در خودکشی را نپذیرفته و مباشر را مسیول می دانند.

در فصل اکراه بر جنایت قانونگذار به ترتیب جنایات را مشخص نموده بدین توضیح که ماده 375 اکراه در قتل و 377 اکراه در نقص عضو و ماده 379 اکراه در سایر جنایات (مادون نفس و نقص عضو) پس موضوع بیشتر به ماده 375 شبیه هست تا 379؛ اما برای آنکه از عدم مجازات مکره که موجب خودکشی شده پرهیز نمود (از آنجا که خودکشی در قوانین ما جرم نیست) می توان بر اساس ذیل ماده 376 که مطلق بیان نموده «در صورتی که اکراه کننده به هر علت محکوم به حبس ابد نشود به مجازات معاون در قتل محکوم می شود» وحدت ملاک گرفت و با تسری حکم اکراه در خودکشی به اکراه در قتل و اینکه شرایط قصاص فراهم نیست شخص را «در حکم معاون در قتل» دانست.