شخصی مبادرت به ازدواج دایم می کند لیکن از آن زمان تا 20 سال بعد از ثبت رسمی نکاح خودداری می نماید و از ایشان شکایتی تحت همین عنوان مطرح می گردد آیا موضوع مشمول مرور زمان گردیده است یا خیر؟

صرف نظر از اینکه با لحاظ ماده 2 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 و اصل 169 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مصوب 1358 بزه موضوع ماده 49 قانون حمایت خانواده مصوب 1391 نسبت به ماقبل از لازم الاجرا شدن قانون موصوف قابل تسری نمی باشد؛ با توجه به اینکه ثبت واقعه ازدواج یک تکلیف قانونی برای زوج است تا زمانی که این تکلیف انجام نگیرد بزه عدم ثبت واقعه ازدواج موضوع ماده 49 قانون حمایت خانواده مصوب 1391 استمرار دارد و مستفاد از رای وحدت رویه شماره 659 مورخ 7/3/1381 هیات عمومی دیوان عالی کشور تا زمانیکه جرم مستمر استمرار داشته باشد مشمول مرور زمان (موضوع مبحث چهارم فصل پانزدهم قانون مجازات اسلامی مصوب 1392) نمی باشد. ضمنا مدت یک ماه مذکور در ماده 54 قانون فوق الذکر به عبارت نزدیک خود که رجوع می باشد مقید است و ربطی به سایر موارد صدر ماده مرقوم و از جمله ازدواج دایم ندارد.

با توجه به ماهیت بزه که از زمره جرایم مستمر می باشد و در آنات زمان تا مادامی که ازدواج دایم ثبت نگردد تکلیف به ثبت وجود دارد؛ در نتیجه عدم انجام نیز در هر زمان تا مادامی که ثبت صورت گیرد ادامه دارد و بزه انتسابی مشمول مرور زمان نمی گردد؛ و نظریه شماره 3617/7 – 18/6/1378 اداره حقوقی قوه قضاییه نیز موید است.

با توجه به اینکه اولا وضع مجازات نسبت به ترک فعل عدم ثبت واقعه ازدواج دایم می باشد و در ماده 49 قانون حمایت خانواده نیز ذکر گردیده (چنانچه مردی بدون ثبت در دفاتر رسمی به ازدواج دایم اقدام... و تا یک ماه از ثبت آن خودداری نماید) به مجازات مقرر محکوم می شود؛ در نتیجه تکلیف زوج عبارت از ثبت ازدواج دایم تا حداکثر یک ماه از تاریخ انعقاد عقد و عمل مجرمانه نیز عبارت از عدم ثبت ازدواج دایم تا حداکثر یک ماه از تاریخ انعقاد عقد می باشد؛ ثانیا تحقق عنصر مادی جرم محدود به عدم انجام تکلیف در این برهه زمانی است و این مهلت تمدید نشده است؛ به عبارت بهتر قانونگذار این مدت را جهت انجام تکلیف معین داشته و تحقق جرم مقید به عدم انجام تکلیف قانونی در مدت زمان معین است و در صورت عدم انجام این تکلیف و خروج از این مهلت از روز سی و یکم پس از انعقاد عقد جرم آنا محقق گردیده است و عمل موضوع (ترک فعل) با گذشت حتی یک روز پس از مهلت قانونی نیز وصف مجرمانه دارد؛ در نتیجه در روز سی و یکم جرم محقق شده است. ثالثا تکلیف به ثبت یک مرحله ایجاد می شود و عدم ثبت نیز در مورد یک تکلیف قانونی است و در یک لحظه محقق شده است و حال اینکه در تعریف جرم مستمر جرمی است که فعل یا ترک فعل در یک لحظه و مدت کوتاه تحقق نیافته بلکه لازمه تحقق آن استمرار عمل مادی در زمان است؛ مثل استعمال علنی لباس یا نشان دولتی بدون مجوز یا عدم پرداخت نفقه و از مجموع این موارد این استنباط می گردد که جرم عدم ثبت واقعه ازدواج دایم یک جرم آنی است نه مستمر؛ لذا با فرض سوال موضوع مشمول مرور زمان می گردد.