در جرم استفاده از سند مجعول هر عمل مثبتی که منتهی به انتفاع از آن سند می شود یک نوبت استفاده از سند موصوف محسوب است و این جرم نمی تواند مستمر تلقی گردد.

حسب کیفرخواست دادسرای امور اقتصادی آقای الف.ص. فرزند ع. کارمند وقت شرکت سهامی خدمات م. (که اختصارا م. نامیده می شود) متهم است به جعل گواهینامه فارغ التحصیلی دوره متوسطه (دیپلم) جعل نامه منتسب به اداره آموزش و پرورش منطقه 7 تهران در تایید مدرک تحصیلی مزبور استفاده از دو فقره سند مجعول یادشده (از طریق ارایه آن ها به شرکت دولتی محل خدمت به منظور استفاده از مزایای آن) و اختلاس به مبلغ 690.350.000 ریال.
شرح ماوقع بر اساس محتویات پرونده و قرار نهایی دادسرا اجمالا از این قرار است که شرکت دولتی م. (به عنوان یکی از شرکت های مشاوره ای وزارت نیرو) حسب روال معمول سالانه در سه نوبت (حلول سال نو ماه مبارک رمضان و بازگشایی مدارس) اقدام به خرید و توزیع بن (خرید کالا از فروشگاه های رفاه و شهروند) بین کارکنان خود می نموده است. فرآیند تهیه و توزیع بن های مزبور (مشتمل بر اخذ فهرست شاغلین در هر یک از معاونت ها و بخش های شرکت و تایید آن و سپس توزیع بن ها بین نمایندگان معاونت ها) بر عهده امور اداری شرکت به تصدی آقای ص. بوده است. بررسی های انجام شده از سوی مدیریت حراست شرکت (متعاقب وصول گزارش هایی به این مدیریت) و سپس بازبینی اسناد مالی مربوط به تهیه و توزیع بن کالا در خلال سال های 1384 تا 1387 حاکی از این است که بسیاری از اسناد مالی به صورت فتوکپی و تکراری بوده و بدون شماره گذاری در ظهر اسناد نگه داری می شود و تعداد بن های مصرف شده با تعداد کارکنان شاغل در شرکت ( به شرح مندرج در لیست های تایید شده معاونت ها) مغایرت دارد. حاصل آن که تعداد واقعی بن های توزیع شده بین کارکنان کم تر از بن های خریداری شده از محل اعتبارات شرکت می باشد و مابه التفاوت این ارقام توسط متهم تصاحب شده است. هم چنین آقای ص. مبادرت به ارایه مدرک تحصیلی مجعول با ارزش دیپلم متوسطه کار و دانش در رشته کامپیوتر به شرکت نموده و من غیرحق از مزایای قانونی آن بهره مند شده است. دادسرا ضمن استعلام سوابق مربوط به صدور مدرک تحصیلی از اداره آموزش و پرورش مربوط مبادرت به صدور قرار کارشناسی و انتخاب کارشناس رسمی دادگستری در رشته حسا بداری و حسابرسی به منظور بررسی کسری بن های توزیع شده توسط متهم نموده است. اداره آموزش و پرورش منطقه 7 تهران ضمن تکذیب هرگونه سابقه تحصیل متهم در واحدهای آموزشی تحت نظارت آن منطقه اصالت نامه مربوط به تاییدیه مدرک تحصیلی مزبور را رد کرده است. کارشناس منتخب دادسرا هم به شرح نظریات اولیه و تکمیلی ضمن احراز مغایرت بین تعداد واقعی بن های توزیع شده و تعداد اعلام شده از سوی متهم میزان مابه التفاوت ارقام مزبور را در نهایت به مبلغ 690.350.000 ریال اعلام کرده است. عمده دفاعیات متهم در قبال اتهامات انتسابی در مراحل تحقیقات مقدماتی و محاکمه از این قرار است که کلیه امور مربوط به تهیه مدرک تحصیلی مجعول (اعم از ثبت نام و اخذ مدرک و تاییدیه آن) توسط احد از همکاران سابق شرکت به نام مرحوم ح.ک. در قبال دریافت وجه نقد انجام شده و تصور متهم بر صحت و اصالت این مدرک بوده و بدون آگاهی از جعلیت آن را به شرکت متبوع ارایه نموده است. متهم هم چنین ضمن اذعان به دست کاری در لیست بن ها (به گونه ای که منجر به طرح ایراد از سوی حسابرس نشود) کلیه پرداخت ها در این خصوص را مستند به دستور مقامات مافوق (خصوصا مدیر مالی وقت شرکت به نام آقای م.ن.) اعلام و صرفا به حدود 350 میلیون ریال کسری در طول دوره تصدی خود اذعان نموده و سرانجام تایید حساب ها توسط حسابرس قانونی و بازرس شرکت را به عنوان دلیلی بر صحت عملکرد و بی گناهی خود مطرح نموده است.
الف) بزهکاری آقای الف.ص. به لحاظ ارتکاب اختلاس به مبلغ 690.350.000 ریال با عنایت به مجموع محتویات پرونده خصوصا گزارش مدیریت حراست شرکت م. گزارش و تحقیقات اداره کل پی گیری امور کیفری مفاسد کلان اقتصادی وزارت اطلاعات (که دلالت بر وجود لیست های مکرر به صورت فتوکپی و نیز عدم هم خوانی آمار بن های تحویلی به نمایندگان معاونت های سه گانه شرکت م. دارد) اظهارات و توضیحات تعدادی از کارکنان و مدیران شرکت م. (که جملگی به وجود کسری و مغایرت در حساب های شرکت اذعان نموده اند) گزارش و نظریه کارشناس رسمی دادگستری در خصوص میزان کسری بن های در اختیار متهم به ارزش صدرالذکر اصدار یک فقره چک به مبلغ نهصد میلیون ریال توسط متهم در وجه شرکت م. به منظور جبران زیان وارده (پس از کشف موضوع و قبل از تشکیل پرونده در مرجع قضایی که فی الجمله حاکی از قبول بزه کاری و آمادگی جهت جبران خسارت دارد اگرچه وجه چک مزبور عملا پرداخت نشده) اقرار صریح متهم به کسری 350 میلیون ریال و دفاعیات غیرموجه وی در خصوص مازاد بر این مبلغ با لحاظ سایر قراین و امارات موجود در پرونده محرز و مسلم است. لذا به استناد ماده 5 قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا و اختلاس و کلاهبرداری حکم بر محکومیت نامبرده به تحمل سه سال حبس (با احتساب ایام بازداشت قبلی) رد مبلغ 690.350.000 ریال معادل مال مورد اختلاس و پرداخت مبلغ 1.380.700.000 ریال جزای نقدی (معادل دو برابر مال مورد اختلاس) صادر می شود. بدیهی است صدور حکم به انفصال متهم از خدمات دولتی با توجه به بازنشستگی وی در حال حاضر بلاموضوع است. لازم به ذکر است که توفیق متهم در تصاحب وجوه موضوع پرونده بدون اطلاع و هم کاری کارکنان دیگر شرکت مستبعد است. مع الوصف چون دادگاه صرفا در حدود کیفرخواست صادره از دادسرا مبادرت به رسیدگی و اصدار رای می نماید دادگاه از این حیث مواجه با تکلیفی نیست. ب) درباره اتهامات متهم فوق دایر به جعل مدرک و تاییدیه فارغ التحصیلی و استفاده از اسناد مجعول مزبور با عنایت به این که برابر محتویات پرونده اسناد مجعول مزبور (به حکایت شماره ثبت دبیرخانه شرکت) در تاریخ 16/12/1383 به شرکت م. ارایه شده و درخواست تعقیب متهم از مرجع قضایی در تاریخ 20/2/1389 و پس از گذشت بیش از پنج سال تمام شمسی از زمان وقوع بزه (موضوع ماده 527 قانون مجازات اسلامی) به عمل آمده و با عنایت به این که دو فقره سند مجعول تنها یک نوبت به اداره محل خدمت ارایه شده و بزه استفاده از سند مجعول در همان زمان به طور تام محقق شده و بهره مندی مستمر متهم از مزایای این اسناد از طریق دریافت حقوق به ماخذ مدرک دیپلم (که از آثار تبعی جرم است) تاثیری در تحقق بزه و تغییر حالت آن از جرم آنی به مستمر ندارد به استناد ماده 6 ناظر به بند «ب»; ماده 173 قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور کیفری قرار موقوفی تعقیب صادر می شود. مع الوصف با توجه به احراز جعلیت دو فقره سند یادشده در اجرای ماده 10 قانون مجازات اسلامی حکم بر معدوم نمودن آن ها توسط واحد اجرای احکام و اعلام مراتب به شرکت محل خدمت متهم صادر می شود. بدیهی است شرکت دولتی محل خدمت متهم اقدام لازم به منظور اصلاح احکام کارگزینی و بازنشستگی متهم از تاریخ ارایه مدرک تحصیلی مجعول و مآلا اعاده حقوق و مزایا و پاداش بازنشستگی محاسبه یا پرداخت شده به میزان مازاد بر استحقاق متهم بر اساس مدرک تحصیلی واقعی و نهایتا اعلام نتیجه به مرجع قضایی به عمل خواهد آورد. رای صادره ظرف بیست روز پس از ابلاغ نزد دادگاه محترم تجدیدنظر استان تهران قابل تجدیدنظرخواهی است.
رییس شعبه 1192 دادگاه عمومی جزایی تهران ـ فضلعلی

تجدیدنظرخواهی آقای الف.ص. فرزند ع. نسبت به آن قسمت از دادنامه شماره 9009972130200027 مورخ 21/6/1390 صادره از شعبه 1192 دادگاه عمومی جزایی تهران که به موجب آن مشارالیه از حیث اتهام اختلاس مبلغ 000/350/690 ریال به تحمل سه سال حبس تعزیری و پرداخت جزای نقدی به مبلغ 000/700/380/1 ریال درحق دولت معادل دو برابر مال مورد اختلاس و رد مبلغ 000/350/690 ریال درحق شرکت سهامی خدمات م. (م.) محکومیت جزایی یافته است و هم چنین تجدیدنظرخواهی دادسرای عمومی و انقلاب ناحیه 22 تهران نسبت به آن قسمت از دادنامه مارالذکر که براساس آن اتهام آقای الف.ص. دایر بر استفاده از سند مجعول (مدرک و تاییدیه فارغ التحصیلی) به لحاظ مرور زمان کیفری منتهی به صدور قرار موقوفی تعقیب گردیده است وارد به نظر نمی رسد؛ زیرا متهم تجدیدنظرخواه آقای الف.ص. به عنوان کارمند شرکت سهامی خدمات م. (م.) واجد وصف و خصوصیت مرتکب جرم اختلاس بوده که برحسب وظیفه وجوهی به وی سپرده شده است اما برخلاف خصیصه امانتداری مبادرت به برداشت و تصاحب آن به نفع خود کرده است چه آنکه شرکت سهامی خدمات م. (م.) براساس بند « ج »; تبصره 6 ماده 7 قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران از جمله آن دسته از شرکت های دولتی بوده که با تصویب هیات وزیران مشمول واگذاری به بخش غیردولتی محسوب می شده است و طی تصمیم نمایندگان ویژه رییس جمهوری به شرح منعکس در نامه شماره 72443/ت 32515 ن مورخ 24/2/1383 قرار بر این بود که در قبال دیون مربوط به تغییر صندوق بازنشستگی کارکنان انتقالی از وزارت جهاد کشاورزی به وزارت نیرو و تغییر صندوق کارکنان شرکت های م. و س. شصت (60) درصد سهام آن پس از کسر سهام ترجیحی به سازمان تامین اجتماعی واگذار شود تا شرکت مذکور به استناد ماده 4 قانون محاسبات عمومی کشور مصوب 1366 از عداد شرکت های دولتی خارج گردد که اساسا به دلالت مدارک و مستندات مضبوط در پرونده چنین واگذاری تحقق نیافته است بلکه در راستای اجرای قانون اصلاح موادی از قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و اجرای سیاست های کلی اصل 44 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و مطابق آیین نامه ها و دستورالعمل های مربوطه و مصوبه مورخ 3/7/1389 هیات واگذاری تعداد 63746 سهم از 1201080 سهم معادل 07/53 درصد از سهام شرکت سهامی خدمات م. (م.) از طریق فرابورس و به موجب قرارداد تنظیمی مورخ 9/9/1389 به شرکت تعاونی چند منظوره ه. به شماره ثبت 15071 و شناسنامه ملی.. . مورخ 14/5/1378 واگذار شده است که این امر بیانگر آن است که در فواصل زمانی 14/12/1383 لغایت 9/9/1389 سهام شرکت سهامی خدمات م. (م.) عملا به سازمان تامین اجتماعی واگذار نشده و همچنان در مالکیت دولت قرار داشته و به عنوان شرکتی دولتی که بیش از پنجاه درصد سهام آن به دولت تعلق داشته قلمداد می گردیده است که با این وصف متهم تجدیدنظرخواه را می بایست در زمان وقوع جرم درخلال سال های 1384 لغایت 1387 از جمله کارکنان و مستخدمین مندرج در ماده 5 قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء اختلاس و کلاهبرداری تلقی کرد. علاوه بر این وجود کسری در وجوه ابواب الجمعی شرکت معنونه ناشی از برداشت و تصاحب مبلغ 000/350/690 ریال از ناحیه متهم تجدیدنظرخواه و به نفع خود برخلاف مقتضای وظیفه امانتداری او بوده است نه آنکه این کسری ناشی از جهات دیگری باشد که ملازمه ای با بزه اختلاس نداشته باشد موید صحت مراتب نظریه کارشناس رسمی دادگستری و مستندات مضبوط در پرونده است. از سوی دیگر اضافه بر این که جرم استفاده از سند مجعول که جرم انگاری آن با ملاحظه مصالح و اداره حکومت بوده و غیرمجاز بودن آن ریشه در احکام سلطانیه داشته داخل در جرایم بازدارنده قلمداد می شود و به دستور ماده 173 قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور کیفری در جرایمی که مجازات قانونی آن از نوع مجازات بازدارنده یا اقدامات تامینی و ترتیبی باشد و از تاریخ وقوع جرم تا انقضای مواعد مشروحه که در پرونده امر پنج سال است تقاضای تعقیب نشده باشد و یا از تاریخ اولین اقدام تعقیبی تا انقضاء مواعد مذکوره به صدور حکم منتهی نشده باشد تعقیب موقوف خواهد شد و در مانحن فیه علی رغم مضی مدت پنج سال از زمان وقوع جرم در تاریخ 16/12/1383 لغایت 20/2/1389 تقاضای تعقیب متهم نشده است جرم استفاده از سند مجعول یک جرم آنی ولی از نوع استمرار یافته است و نباید ادعا کرد استفاده از سند مجعول یک نوع بزه مستمر است و استمرار آن تا زمانی است که سند ابراز شده مسترد نشود بلکه وقتی سند مجعولی مورد استفاده واقع می شود باید گفت هر عمل مثبتی که منتهی به انتفاع از آن سند می شود یک نوبت استفاده از سند موصوف محسوب است. لازمه تلقی جرم مستمر آن است که قصد مجرمانه هرآن و هر لحظه مستمرا تکرار شود و به عبارت دیگر تا زمان قطع کامل جرم حالت مجرمانه ادامه و استمرار دارد و تحقق رکن مادی جرم که همان تجلی عینی و خارجی رکن معنوی است در زمانی نسبتا مداوم و عرفا طولانی و «لحظه ای و آنی»; صورت پذیرد و به هرحال طبع عمل انجام یافته تاب استمرار داشته باشد و این اوصاف خود علاوه بر تبیین وجوه اختلاف فی مابین جرایم مستمر با آنی موجب تمیز و تشخیص این جرایم از جرایم استمرار یافته که از لحاظ آثار حقوقی در زمره جرایم آنی هستند نیز می شود. بدین ترتیب بزه استفاده از سند مجعول یک جرم آنی است و تحقق آن از زمانی است که دارنده شی آن را به منظور استفاده ارایه نموده و یا مورد استفاده قرار دهد. علی هذا با عنایت به مراتب مسطوره چون ایراد و اعتراض موجه و مدللی که موجبات نقض و بی اعتباری دادنامه معترض عنه را فراهم آورد معمول نگردیده و از جهت رعایت اصول و قواعد دادرسی نیز اشکال اساسی که موثر در حکم بوده و ارکان آن را متزلزل سازد ملاحظه نمی شود؛ لذا دادگاه ضمن رد تجدیدنظرخواهی توجها به بند «الف»; ماده 257 قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور کیفری دادنامه تجدیدنظرخواسته را عینا تایید و استوار می نماید. رای دادگاه قطعی است.
مستشاران شعبه 68 دادگاه تجدیدنظر استان تهران
بیک وردی ـ مسعودی مقام