در طلاق به درخواست زوجه به دلیل عسر و حرج دادگاه بر اساس اختیارات مصرح در ماده 199 قانون آیین دادرسی مدنی باید تحقیقات لازمه را جهت احراز حقیقت انجام دهد.

آقای م.س. به وکالت از خانم م.ف. در تاریخ 17/7/1390 دادخواستی به طرفیت آقای م.ع. تسلیم دادگاه نموده است [و] توضیح داده: موکل در تاریخ 29/2/84 به عقد دایم خوانده درآمده است. زوج ترک زندگی نموده و ترک انفاق کرده است و در عسر و حرج هستم و سوءرفتار دارد و مطابق پرونده استنادی مذکور در دادخواست مشارالیه به اتهام ایراد ضرب و جرح عمدی و تهدید محکوم شده است و نهایتا تقاضای صدور حکم طلاق را نموده است. در تاریخ 29/8/90 زوج لایحهای تسلیم دادگاه نموده است [و] توضیح داده که ادعای مشارالیها مبنی بر عدم پرداخت نفقه پرداخت نفقه فرع بر تمکین است که مطابق دادنامه صادره که فتوکپی آن تقدیم میشود. نامبرده از این جانب تمکین ندارد و ادعای وی مبنی بر ایراد ضرب عمدی صرف یک حکم محکومیت مبنی بر ایراد ضرب و شتم موضوع مشمول ماده 1130 قانون مدنی نمیباشد و نهایتا تقاضای رد دعوی را نموده است. درتاریخ 29/8/90 دادگاه با حضور زوجین و وکیل زوجه تشکیل جلسه داده است. در این جلسه زوجه و وکیل وی دعوی را تکرار نمودهاند و زوجه اظهار داشته که حاضر است قسمتی از مهریه خود را بذل کند. زوج ادعای نامبرده را تکذیب نموده و تقاضای اقدام قانونی را به شرح مذکور در صورتجلسه نموده است. در این جلسه دادگاه دستور داده که پرونده کیفری مورد استناد مطالبه و به نظر وی برسد که درتاریخ 13/9/90 پرونده ملاحظه و محتویات آن به شرح مذکور در صفحه 28 پرونده منعکس شده است. دادگاه رسیدگی کننده اقدامات دیگری انجام داده است از جمله مورد را به داوران زوجین ارجاع نموده است و نظریه داوران دال بر عدم سازش آنها میباشد. سرانجام رای شماره 88/91- 3/2/1391 از شعبه اول محاکم حقوقی دامغان صادر شده است. در این رای [دادگاه] با توجه به اوراق پرونده از جمله اظهارات زوجین دعوی را ثابت ندانسته و مردود اعلام نموده است. زوجه توسط وکیل خود نسبت به این رای تجدیدنظرخواهی نموده است در لایحه منضم به دادخواست تجدیدنظرخواهی با تکرار مطالب گذشته و به ادعای این که زوج بیش از یک سال است که ترک انفاق نموده است و سوءرفتار دارد تقاضای اقدام قانونی را نموده است. زوج با تقدیم لایحه جوابیه با تکرار مطالب گذشته اظهار نموده که مشارالیها زندگی مشترک را ترک کرده است و به علت دخالت اطرافیان سر ناسازگاری دارد و تقاضای اقدام قانونی را نموده است که سرانجام رای شماره 473/91- 4/4/91 از شعبه 5 دادگاه تجدیدنظر استان سمنان صادر شده است [و] زوجه توسط وکیل خود و با تکرار مطالب گذشته نسبت به این رای فرجامخواهی نموده است و فرجام خوانده با تقدیم لایحه جوابیه و به شرح مطالب گذشته تقاضای ابرام رای را نموده است و پرونده نهایتا جهت رسیدگی به این شعبه ارجاع شده است.
هییت شعبه در تاریخ بالا تشکیل گردید پس از قرایت گزارش آقای عبدالعلی اللهیاری عضو ممیز و ملاحظه اوراق پرونده مشاوره نموده چنین رای می دهد:

خلاصه دعوی زوجه «فرجام خواه»; و وکیل وی صدور حکم طلاق به علت عسر و حرج است توضیح داده که زوج ترک زندگی نموده و ترک انفاق کرده است و بیش از یکسال است که در منزل پدرش میباشد و سوءرفتار دارد و به اتهام ایراد ضرب و جرح عمدی محکوم شده است که بدوا برابر دادنامه شماره 00088/91- 3/2/1391 صادره از شعبه اول دادگاه عمومی دامغان دعوی مزبور غیر ثابت و مردود اعلام شده است و این رای برابر دادنامه مورد فرجامی با شماره مزبور تایید شده است. زوجه توسط وکیل خود نسبت به این رای فرجامخواهی نموده است هییت شعبه- مطابق ماده 1130 قانون مدنی در صورتی که دوام زوجیت موجب عسر و حرج زوجه باشد وی میتواند به دادگاه مراجعه و تقاضای طلاق کند تبصره الحاقی به این ماده عسر و حرج مورد نظر قانونگذار را تعریف نموده است و آن به وجود آمدن وضعیتی که ادامه زندگی را برای زوجه با مشقت همراه ساخته و تحمل آن مشکل باشد در این تبصره مواردی از عسر و حرج مورد تصریح قانونگذار قرار گرفته است من جمله ایراد ضرب و شتم و سوءرفتار به شرح مندرج در قانون قانونگذار مجددا در آخر تبصره فوقالذکر تذکر داده که موارد مندرج در این ماده مانع از آن نیست که دادگاه در سایر مواردی که عسر وحرج زن در دادگاه احراز شود حکم طلاق صادر نماید با توجه به موارد مذکور دادنامه مورد فرجامی قابل ابرام نمیباشد الف- اوراق پرونده بالاخص اظهارات زوجین دلالت بر این دارد که زوجین به شدت با هم اختلاف دارند به صورتی که بیش از یک سال است که جدا از هم زندگی میکنند که لازم بود دادگاه محترم رسیدگی کننده با توجه به ماده 199 قانون آیین دادرسی مدنی با تحقیقات مقتضی من جمله با استمداد از مددکاران خانوادگی علت اصلی اختلاف مشارالیها را مشخص مینمود مخصوصا برابر قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق یکی از وظایف دادگاه ها که به دعوی طلاق رسیدگی مینمایند این است که کوشش نمایند فی ما بین زوجین سازش حاصل شود و این وظیفه قانونی در صورتی امکان دارد که قاضی علت اختلاف زوجین را تشخیص دهد ب- زوجه و وکیل وی ادعا دارند که زوج سوءرفتار دارد ترک انفاق نموده است و در جلسه مورخ 29/8/90 «صفحه 24 پرونده»; اولین جلسه در دادگاه بدوی اظهار داشتهاند که در خصوص ادعای خود شهود دارند که مطابق قانون از جمله ماده 199 قانون آیین دادرسی مدنی دادگاه محترم رسیدگیکننده میبایستی از شهود مشارالیها تحقیق مینمود که چنین اقدامی نشده است. بنابراین پرونده قبل از این که معد صدور رای باشد اظهارنظر شده است لذا به استناد مواد 370 و 402 و 405 قانون آیین دادرسی مدنی با نقض دادنامه به علت نقص تحقیقات پرونده به دادگاه محترم صادرکننده رای منقوض ارجاع میشود تا بدوا نسبت به رفع نقص مورد نظر دیوان عالی کشور اقدام و سپس با توجه به آن مجددا اظهارنظر نماید.
رییس شعبه 8 دیوان عالی کشور - مستشار - عضو معاون
عباسیان - اللهیاری - کریمپور نطنزی